MAGBAWAS

Kung hindi tayo nababahala na sobra nang bumibigat ang timbang natin, ang Department of Health (DoH) ay nagpahayag ng kanilang pagkabahala sa kaganapang ito.

Dahil sa tumataas na bilang ng mga bumibigat na Pinoy, nagpayo ang DoH na kailangang magbawas ng timbang para makaiwas sa maaaring idulot na malalalang sakit nito. Sana raw, sabi ng DOH, huwag nang lalampas ng 35 pulgada ang sukat ng baywang natin para maiwasan ang pagiging overweight at/o obese.

Heto ang mga tips ko sa inyo para makapagbawas ng timbang nang ligtas. Ginawa ko ang mga ito (at patuloy na ginagawa for maintenance) kaya masasabi kong epektibo ito.

1. DIET

image from: newhealthguide.org

Sa pagbabawas ng timbang pinakamalaking aspeto nito ay ang pagkain ng sapat at tama. Hindi sapat ang exercise. Dahil first and foremost, kaya ka nadagdagan ng timbang ay dahil sa ating kinakain.

a. FAT BURNS FAT

Marahil na-shock kayo... Pero totoo ito! Para matunaw ang taba, kailangan kumain ka rin ng taba. Pero, pero, pero, pero, pero, at PERO! Hindi ibig sabihin nito ay pwede ka nang kumain ng taba ng baboy at iba pa. HEALTHY FAT SOURCES. Iyan ang tinutukoy ko dito. Halimbawa. Magandang source ng healthy fat ay avocado. Magluto ka rin gamit ang coconut oil. Ituloy mo lang din ang pag-inom ng virgin coconut oil. Kung ibang mantika ang gamit mo sa pagluluto, okay pa rin ang palm oil. Kung may badyet ka, gumamit ka ng extra virgin olive oil. Marami ring isda ang good sources of fat. Butter (yung totoong butter) hindi margarine. Kung akala ninyo butter ang binibili ninyo, basahin ninyo ang label, baka frozen/refrigerated margarine ang binibili ninyo. And margarine is bad, very bad. Tandaan na ang dairy products ay good source of healthy fat.

b. OMIT/LIMIT CARBS

Kung kaya ninyong hindi kumain ng pagkaing mayaman sa carbs, limitahan n'yo ito. Bakit? Naaalala pa ba ninyo ang science and health or biology lesson ninyo? Kapag kumain tayo ng carbohydrate, ang mga hindi na gagamitin ng katawan ay iniimbak sa porma ng taba. E, hindi mabilis at laging kinu-covert ng katawan natin ang carb/starch to glucose para gamiting energy. Kaunti lang ang nagagamit. Lalo pa kung may sedentary lifestyle ka. Kaya tataba talaga ang kahit na sino. Lalo pa tayong Pinoy na ang hilig kumain ng kanin - white rice pa!

 c. BE A VEGGIE MONSTER

Ang ibinawas o ang hindi mo kinakaing carb ay dapat palitan mo ng gulay. Gulay na mga madahon at berde ang kainin para bumilis at humusay ang pagtunaw mo sa kinain mo. Para rin hindi ka masyadong ma-deprive kung talagang marami ka kung kumain. Walang masamang kumain ka nang marami nito, kasi ilalabas mo rin naman ang lahat ng iyan at hindi naiimbak sa katawan tulad ng carb. Hangga't maari kung kaya nating kumain ng hilaw na gulay, gawin natin. Para yung buong sustansiya ay nananatili at napapakinabangan ng ating katawan. Kung hindi ka kumakain ng gulay, aba'y dapat mag-isip-isip ka na.

   

d. ADEQUATE PROTEIN

Kailangang kumain tao nang sapat na dami ng protina para lumikha nang mas malakas na mga kalamnan at isaayos ang mga ito. Mas mainam na organic ang pagmumulan ng mga ito. Kung nakakaramdam tayo ng gutom, protein ang kainin natin tulad ng nuts. Ang mani o peanut ay hindi nuts, legumes. May mga lokal na nuts tayo tulad ng pili at kasoy. Ang legumes gaya ng beans ayon sa pag-aaral ay nagtataglay ng malaking porsyento ng carbs at maliit lang ang taglay na protina. Ang protina ay matagal tunawin ng ating sistema kaya kung sapat ang kinakain natin nito, matagal bago tayo makaramdam ng gutom. Kung sobra ang makakain nating protina, pahihirapan lang natin ang sistema natin. Itlog ang pinakamurang source ng protina na pwede nating kainin. Kaya huwag mamaliitin ang itlog. Pero konting ingat lang kasi mas maliit ang itlog, mas mataas ang cholesterol nito. 

   

 e. DON'T JUICE YOUR FRUIT

Pwede mo ring gawing snack o meryenda ang prutas. Ang tamang pagkain nito ay hindi pagkatapos ng major meals (almusal, tanghalian, hapunan). Mainam na kainin ito, bago o wala pang laman ang tiyan natin. Huwag mo nang gawing shake o juice ang mga prutas kung pwede mo naman itong kainin. Sayang naman ang fiber ng prutas kung maitatapon lang, para ka na ring magtapon ng pera kapag ginawa mo iyon. Tulad ng gulay, dagdag fiber pa iyon at makatutulong sa paglabas ng dumi sa ng ating katawan.

 f. MORE WATER PLEASE

Dahil nagbabawas ka ng timbang, makatutulong ang pag-inom ng maraming tubig sa buong maghapon. Mainam na bago kumain ay uminom muna ng isang basong tubig para makondisyon ang digestive system mo bago kumain ng prutas at pagkatapos ay 'yung full meal na.

image from: geekpause.com

g. NEVER SKIP BREAKFAST

Huwag kalimutang kumain ng almusal! Kaya raw breakfast ang almusal ay dahil sa pagtulog mo para kang nag-fasting. Sa loob ng ilang oras mong pagtulog, wala kang kinain o ininom na kahit na ano. Kaya kapag kumain ka sa umaga: you are breaking the fast - breakfast. Pwede kang magdami ng kain sa almusal pero sa tanghali, bawasan mo na nang kalahati ang kakainin mo kumpara sa kinanin mo ong almusal. Pagdating sa gabi, pwede kang salad and soup na lang o prutas. Pwede rin namang kombinasyon ng tatlo o kung kaya mo pwede kang hindi na maghapunan.

h. CHEW, CHEW, AND CHEW

Nguyain natin nang mabuti ang pagkain natin. Kinakailangan din kasi ang ilang sandali bago ma-recognize ng utak mo na napupuno na ang tiyan mo ng pagkain hanggang sa sabihin nitong busog ka na. Kaya ayos na ayos kung sa harap ng hapag kainan ay may kuwentuhang nagaganap.

2. EXERCISE

Sa pagbabawas ng timbang hindi rin naman sapat na itama lang natin ang eating habits natin. Dahil 80% lamang ito ng pormula. Ang nalalabing 30% ay nakalaan exercise, pahinga, at iba pa.
para sa

Ayon sa mga doktor, dalawang oras ang maksimum na oras ang dapat mong ilaan sa pag-eehersisyo sa loob ng isang linggo. Kapag lumampas dito, maaaring maging mapanganib na ito sa ating puso. Ang requirement ng exercise ay dapat bumilis ang pintig ng puso mo para lumakas ang oxygen intake (para lumakas ang baga) at sirkulasyon ng dugo mo (para mapalakas naman ang puso). Kung hindi ka hiningal sa ginawa mong routine, masyadong madali ang ginawa mo at hindi ka nag-exercise. Kailangang mag-exert ka ng effort para masabng nag-ehersisyo ka. Kung may health condition ka naman, magtanong muna sa doktor mo kung anong ehersisyo at gaano katagal lamang ang iyong pwedeng gawin. Kung ngayon ka lang uli mag-eehersisyo, pwede namang mag-calisthenics ka muna o mag-jogging, o maglakad nang may distansya nang mas mabilis kaysa karaniwan mong paglalakad. Ikaw ang nakakakilala sa katawan mo kaya, alam mo kung ano ang kaya mong gawin.

Tandaan rin natin na ang mga buto lamang ang humihina habang tumatanda kaya dapat mag-inat-inat. Dahil hihina rin ang buto kahit bata pa tayo kung mahina ang kalamnan natin. FACT: the muscular system supports the skeletal system.

3. REST

Kailangan din nang sapat na pahinga para makamit ang tamang timbang. Kailangang magkaroon tayo ng sapat na tulog sa gabi. At sa pagtulog natin, mahalaga na pusikit ang kadiliman (total darkness) sa lugar na tutulugan natin para makapagpahinga nang lubos ang buo nating katawan at diwa. At sa pagtulog din, mahalaga na hindi tayo nagagambala. Kaya ang payo ng mga doktor, at least dalawang (2) oras bago matulog ang huling food ansd water intake natin para hindi na tayo bumangon para umihi o dumumi. Tandaan na mahalaga ang pagpapahinga sa gabi dahil dito nagaganap hindi lamang ang pag-repair ng ating katawan kundi ang consolidation/memorization ng mga natutunan natin sa buong araw.

4. OPTIONAL: FOOD SUPPLEMENT

Karaniwan na ngayon ang food supplement. Dahil hindi sapat ang bitamina at mineral na nakukuha natin sa mga kinakain natin, nagiging isang takbuhan natin ito para punan ang mga pagkukulang na ito. At ang pinakakaraniwang food supplement na iniinom natin ay Vitamin C. Optional ito. Kung may extra budget o kung talagang nilalaanan ninyo ito ng budget, mainam para sa inyo. Pero hindi ito ang sasagot pangangailangan ng katawan natin. Kaya nga suplemento, pandagdag lang. Mahalaga pa rin ang sustansyang nakukuha natin mula sa mga natural na pinagkukunan tulad ng pagkain.

5. CATCH WEIGHT

Kung nagtakda kayo ng timbang na nais ninyong maabot at iniisip ninyong susukatin lagi ang timbang para ma-monitor ang progreso ninyo, para sa akin hindi ito magandang ideya. Bakit? Marami kasing aspeto ang nakakaapekto sa timbang kaya kapag regular mo itong sinusukat, nag-iiba-iba na pwedeng magpahina ng loob o resolve mo. Noong nagbawas ako ng timbang, ang ginamit kong panukat ay ang mga damit na masikip na sa akin. Nagsilbi rin sa aking motivation iyon kasi gusto ko uling maisuot. Epektibo ito kasi mararamdaman mong nababawasan ka ng timbang dahil mahahalata mo na ang damit na tama lang ang sukat sa iyo ngayon, bukas makalawa, lumuluwag na. Alamin mo kung ano ang kumportableng size mo. Hindi maganda na wala kang goal na nais maabot kung gagawin mo ang pagbabawas ng timbang.

6. DISCIPLINE

Ito na ang last part. May mga panahon na magke-crave ka sa isang pagkain na nais mong kainin, pwede kang magbigay ng reward sa sarili mo sa bawat goal na nakakamit mo. Pero huwag mo naman bibigyan ng reward ang sarili mo na parang wala nang bukas, wala ring kwenta ang pinaghirapan mo. Kailangan mo ang matibay na disiplina para makamit ang goals mo. Kung ginawa mong new year's resolution ang pagbabawas ng timbang, kailangan mo ang disiplina para makamit ito hanggang sa masulat ka muli ng panibagong resolution. Kung wala kang problema dito, go on and challenge yourself more. There's more to gain than to lose if you're dreaming of a model-like body.

Kung nakatulong sa inyo ang article na ito, paki bahagi sa iba ang blog na ito. Sa susunod na post, pag-usapan natin ang kinabukasang naghihintay sa ating mga nagtatrabaho ngayon...

MATABA

Noong 2013, may fun run kaming sinalihan ni misis.

image from: picslist.com/

May isang taon na kaming engaged sa long distance at trail running noon.

Pagkatapos ng limang kilometrong takbuhan, nagpakuha kami ng Body Mass Index (BMI) namin (libre naman).

Doon ko nalaman na batay sa BMI ko, konti na lang ay overweight na raw ako relative sa age ko.

Kaya pala noong mga panahong iyon pakiramdam ko parang ang bigat-bigat ko.

Noong sinuri ko ang sarili ko. Malaki na nga ako!

Minsan biniro ako ng asawa ng pinsan ko, ang laki ko na raw.

Na-shock ako.

Lalo ko pang napagtibay ang pabirong komento na iyon nang tingnan ko ang  mga pantalon at damit na sinusuot ko.

Totoo nga!

Ang mga damit na sinusuot ko dati na maluwag ay humahakab na sa katawan ko!

May isang pants nga ako na dahil masikip na, hindi ko na binubutones kasi may sinturon naman ako.

Tawa lang kayo... Pero totoo iyon. Naranasan ko iyon.

Bukod pa riyan. May mga damit din ako na hakab na sa katawan ko kaya may pagkakataong para akong suman sa suot ko.

Nagdesisyon ako: Dapat kong bawasan ang timbang ko.

Sabi ko, ayoko mapasama sa statistics ng National Nutition Council (NNC) na dumarami ang Pinoy na sobra na sa timbang.

Sabi sa news article sa Philstar.com ngayon lang, 30% ng Pinoy ngayon ang obese and overweight.

Bakit?

Ang pagkakaroon ng labis na timbang ay nagpapalaki ng tsansa na magkaroon tayo ng iba't ibang sakit.

Walang masama sa mga tabang nakikita ng mga mata (visible fats). ang nakapagdudulot ng sakit ay yaong bumabalot sa internal organs natin.

Visceral fats ang tawag doon.

Ito ang tabang bumabalot sa ating puso, atay, at iba pa.

Kaya kung medyo uncomfortable na kayo sa midsection ninyo, sa palagay ko dapat kayong mag-isip kung anong daratnan ninyo sa kinabukasan.

Naaapektuhan ng visceral fats ang maayos na paggana ng mga internal organs natin na siyang dahilan ng ating pagkakasakit at mas malala baka mas mapaaga nating makilala si San Pedro.

Kaya naghanap ako ng mga impormasyon para alamin kung paano ko mababawasan ang timbang ko.

Hindi ako naghanap ng ‘weight loss wonder pill'.

Wala iyon sa mga pagpipilian ko.

Ang tanong na kailangan kong masagot noong mga panahong iyon, sapat pa ang cardiovascular exercise tulad ng pagtakbo para magbawas ng timbang?

Sa susunod na post, nakahanap ako ng pormula at ako'y nagtagumpay.

SUMPA

'An ounce of prevention is worth more than a pound of cure.'

image: pinterest.com/ProveMyMeds/health-is-wealth/

Mapait ang karanasan naming makapatid para bigyan ng malaking pagpapahalaga ang kasabihang  ito.

1991 nang mamatay sa stroke ang tatay namin. Hindi ko malilimutan ang araw na iyon…

September 20, 1991.

Umaga.

Nagpaalam ako sa Papa ko na medyo hirap sa paghinga sa kanyang upuan kaya nakatutok sa kanya ang electric fan.

Sabi ko sa papa ko noon, "'Pa pasok na po ako sa school. Pagbalik ko ako naman mag-aalaga sa iyo. Kain ka marami ha?” 

Tapos goodbye kiss sa pisngi at takbo na pababa para sumakay sa service na maghahatid sa akin sa school.

Masigla akong pumasok sa eskwelahan at looking forward sa pag-uwi kasi nga si Papa ay nasa bahay.

Unfortunately, hindi ko inabot na buhay ang Papa namin.

Later, nung malalaki na kami, ikinuwento ni Mama sa amin na noong unang ma-stroke pa lang si Papa, tinapat na siya ng family doctor namin na kaibigan rin ni Papa.

Iwasan daw sana na ma-stroke pa uli si Papa dahil baka hindi na niya kayanin kung mangyayari pa.

Kaya rin daw nasa bahay na si Papa matapos niyang ma-confine sa second stroke niya ay tinapat na rin daw si Mama ng doktor na baka lumaki lang ang gastos sa ospital na wala namang garantiya na babalik si Papa sa dati.

Ang insidenteng iyon na naganap may mahigit 20 taon na ang nakalilipas ay nagpabago nang husto sa kalidad ng buhay na mayroon kami.

Mula noon mag-isa niya kaming itinaguyod ng nanay namin.

Ang pangyayaring iyon ang nagturo sa akin ng isang napakahalagang aral para pangalagaan ang kalusugan.

Sumumpa ako sa sarili ko noon, kahit bata pa ako noon, na mabubuhay ako nang mas matagal kaysa sa tatay ko. 

Gagawin ko iyon, para makita kong lumalaki ang mga anak ko at makita ang magiging mga apo ko sa kanila.

Medyo kakatwa na maisip ito ng isang batang edad siyam.

Pero hindi ko maiisip iyon kung hindi dahil sa karanasan naming iyon.

Hindi ba nga, Experience is the best teacher of man?

Kaya kung binabasa mo ito ngayon, huwag na nating hintayin na may mangyari sa atin o malaman na hindi na maganda ang lagay natin bago gumawa ng hakbang.

Kung ayaw mong gawin ito para sa sarili mo, at least gawin mo ito para sa mga mahal mo sa buhay.

Sa parte ko pinagtibay ko sumpang ito may ilang taon na ang nakakaraan. 

Natakot ako para sa sarili ko at para sa pamilya ko. 

Baka hindi ko matupad ang sumpang binitiwan ko sarili ko mahigit 20 taon na ang nakararaan…

Sa susunod na post, ang nadiskubre ko para pagtibayin ang sumpang binitiwan ko noong bata pa ako...

REBYU

Bago tayo mag-break nang kaunti, rebyuhin muna natin ang mga nagdaang posts at rebisahin ang mga bagay na nais kong bigyang-diin.

image from: http://www.moneyisjustanidea.com/

1. Hindi sapat ang sweldo/sahod nating mga empleyado/manggagawa. Ang takbo ng buhay natin ay overdependent tayo sa tinatanggap natin tuwing payday. Sa liit ng tinatanggap natin nababaon tayo sa utang kahit ibadyet natin ang pera natin. Gayunpaman, dapat pa rin natin itong ibadyet, ngunit dapat sa wastong paraan.

2. Ibadyet nang tama ang pera. Ang tamang paraan ng pagbabadyet ay itabi ang isang takdang halaga/porsyento mula sa iyong sweldo/sahod bago kaltasin ang mga bayarin sa utang, konsumo, atbp. Ang maitatabing pera ay hindi dapat patulugin sa bangko, bagkus dapat itong gamitin para magkaroon ng sarplas na badyet.

3. Surplus budgeting. Sadyang kulang ang sahod at sweldo natin. Bakit? napakadalang sa patak ng ulan ang pagtaas nito habang nasa 5% ang average ng inflation - pagtaas ng halaga/presyo ng mga batayang produkto at serbisyo - sa Pilipinas taun-taon ayon na sa mga ekonomista. Kaya dapat matuto tayong gumawa ng surplus budget kung saan nagagawa nating makalikha nang sobrang kita na hindi na natin kailangang galawin o gastusin. Pero hindi ito dapat manggaling sa sideline na trabaho o pagkakaroon ng part-time job - papatayin mo na ang sarili mo niyan. Likhain natin ang kitang ito sa iba pang pamamaraan liban sa paghahanap ng trabaho o dagdag na trabaho.

4. Magnegosyo. Ito ang isang paraan para magkaroon ng pera liban sa kinikita natin sa pagtatrabaho. Mahalaga natin itong matutunan sa pinakamaagang panahon habang may kinikita pa tayo hindi kung kailan wala na tayong pinagkakakitaan o may edad na at marami nang nararamdamang sakit sa katawan bago magnegosyo. Gawing sideline ito para hindi lang boss mo ang kumikita ng tubo, ikaw rin. Malay mo, maging isa sa mga kliyente/kustomer mo ay boss mo. Masaya 'di ba?

5. Mag-invest. Kung kumikita ka na sa negosyo mo o lumalaki na ang savings mo, dapat matutunan mong i-invest ang perang iyan para higit pang lumaki. Bakit? Hindi araw-araw pumapatok ang negosyo. May araw na pagkalakas-lakas ng benta, may araw ding napakatumal. E, paano pa kung naghigpit sa kumpanya ninyo dahil nasilip ang mga sideline na iyan? Lalo na tayong nalintikan. Maraming mga behikulo kung saan mo pwedeng ilagak ang pera mo para lalong lumago, kailangan mo itong hanapin, pag-aralan, maunawaan, at piliin kung ano ang tama para sa iyo.

6. Magbasa at mag-aral. Sabi ko sa inyo, ang financial literacy ay hindi itinuturo sa eskwelahan. Kaya kahit ang mga pinakamatatalinong tao ay maaaring mangmang pagdating sa pagpapalago ng pera niya. Lalo na sa ating may mga pamilya na, isa itong DAPAT na gawin at gayundin ay ITURO sa mga nak natin para maputol ang kadena ng kamangmangan kaugnay sa pagpapalago ng pera. Pero hindi sapat ang self-study, maghanap kayo ng matatawag ninyong guro o mentor na siyang gagabay sa inyo hinggil sa aspetong ito ng ating buhay.

7. Give Back. Malamang wala ito sa mga post ko pero isa ito sa mga natutunan at karanasan ko. Habang ginagawa mo ang mga bagay na ito para palawakin ang kaalaman mo at patabain ang pitaka o bank account mo, dapat kang mas maging bukas-palad para sa iba. Hindi naman sa punto na ibigay mo lahat, ang pinupunto magbigay ka nang kahit na ano na bukal sa loob mo. Kung napipilitan ka lang, balewala rin. Tandaan natin, ang may mababang loob ay higit na pinagpapala. Isa itong paraan ng pasasalamat. Pay it forward 'ika nga. Kapag nagdamot ka, pagdadamutan ka rin sa mga susunod na panahon.

Gaya ng sinabi ko sa umpisa, break muna tayo tungkol sa financial literacy. Ang susunod na limang posts ko naman ay tungkol sa kalusugan natin. Dahil anumang pagsusumikap natin kung magkakaroon naman tayo malalang sakit dahil hindi natin pinangalagaan ang kalusugan natin, balewala rin ang lahat nang iyan. Ang makikinabang ng pinaghirapan mo paniyak ay ang ospital at doktor na gagamot sa iyo.

APAT NA TAO

May apat na klase ng tao sa mundo ng pinansiya batay sa tinatanggap niyang bayad na dulot ng kanyang economic activity o hanapbuhay ayon kay Robert Kiyosaki. Hanapin kung sino ka sa mga ito.

image from freegreatpicture.com

E-mployee: Kalakhan ng tao sa mundo ay dito nabibilang. Binabayaran ang empleyado ng sahod o sweldo batay sa trabaho na kanyang ginampanan sa loob ng isang takdang panahon. Wala silang ibang pinagkukunan ng kita kundi ang kanilang pamamasukan kaya inaalagaan nila ang kanilang posisyon kahit ginagamit ang takot nilang mawalan ng hanapbuhay para sila ay abusuhin.

S-elf-employed: Sila ay yaong may mga maliliit na negosyo at mga propesyunal. Hindi tulad ng mga employee na maaring mag-file ng leave upang mabayaran ang araw na hindi ipinasok sa trabaho. Ang kita ng self-employed ay nakadepende kung sila maghahanapbuhay o hindi. Hindi fixed o palagian 'ika nga ang kita hindi tulad ng mga empleyado. Kaya halimbawa, ang isang doktor na may klinika, kung wala siyang pasyente, wala siyang kita tulad rin nang mga manininda na kung walang benta, walang kita.

B-usiness(wo)man: Ang mga taong ito ay yaong may mga negosyo rin tulad ng mga self-employed. ang kaibahan nga lang, nakalikha na siya ng kanyang sistema para mapatakbo ang negosyo niya kahit hindi siya pumasok sa loob. Automated ang kita. parang ang mga may-ari ng mga fastfood, bangko, shopping malls, department store, at iba pa. Kapag bumili ka sa kanila, hindi may-ari ang negbenta sa iyo pero kumikita siya sa bawat produkto o serbisyong nabibili mo sa mga kumpanya nila sa pamamagitan ng kanilang mga empleyado.

I-nvestor: Mula sa termino mismo, namumuhunan ang mga imbestor. Sila ay yaong may malaki (sobra-sobra) nang pera para ilagak lamang sa iisang negosyo. Mas madalas, Sila yaong mga nesgosyante na sobra-sobra na ang puhunan at kita kaya maaari silang: magtayo ng panibagong mga negosyo o palakihin ang existing na negosyo; maglagak ng puhunan sa ibang mga negosyo; maglagak ng puhunan sa iba't ibang behikulo para lalo pang lumaki ang pera nila; o kung napakalaki ng pera niya, maaaring gawin niya ang lahat. Hindi tulad ng mga negosyante, ang mga investor ay kumikita nang makailang ulit dahil ang pera na kanya nang pinagtubuan ay muling pa niyang pagtutubuan nang paulit-ulit.

Alin sa mga ito ang gusto mong marating?

Tulad ninyo, gusto kong maging negosyante at/o investor. Paano natin ito magagawa? I-share ko sa inyo sa susunod.

TRABAHO

Payo ng Dalawang magulang sa kani-kanyang anak:

Pinoy: Anak, mag-aral kang mabuti para kapag nakatapos ka, makahanap ka ng magandang trabaho na may magandang sweldo.

Tsino: Anak, ikaw aral mabuti. Para 'pag ikaw graduate na, ikaw patakbo atin negosyo.


Napakapamilyar ng unang payo, ano? Kumbaga, gasgas na. Hindi lang kasi sa bahay natin narinig iyan, pati sa eskwelahan. Hindi ba't halos lahat ng mga titser natin iyan din ang pangaral sa atin?

Anong aral ang makukuha natin? Magkaiba ang paghuhubog sa kaisipan at karakter ng dalawang magkaibang lahi: ang Pinoy nagkakasya sa pagiging empleyado dahil ito ang nakintal sa kanyang isip mula pagkabata habang ang anak ng isang Tsino ay mahuhubog bilang isang negosyante na mag-eempleyo sa ga Pinoy na mamamasukan sa kanyang negosyo.

OUCH ba? Sakit ng realization hindi ba? Reality bites 'ika nga.

image from http://mashable.com/category/job-applications/

Pero hindi pa naman huli ang lahat. Dapat simulan natin ngayon ang pagbabago sa paghubog sa kaisipan ng mga susunod na henerasyon ng kabataan. Pero siyempre, kasabay rin niyon ang pagtransporma natin sa ating mga sarili.

Kung hindi ka pa rin kumbinsido, tanungin ko kayo. Ano ang depinisyon ng JOB para sa inyo?

Ang sagot: isang kaayusan kung saan ang isang iniatas na gawain ay binabayaran batay sa napagkasunduang halaga.

Hindi ba ganoon naman talaga mailalarawan ang kalagyan nating mga empleyado? Pumasok tayo sa kaayusang babayaran tayo ng mga employer natin batay sa presyong napagkasunduan. Siyempre, sasabihin natin, hindi naman kami nagtawaran tungkol sa sasahurin e. Oo nga! Pero tinanggap mo iyong kaayusan na iyon. Kaya kung hindi ka nagtanong o pumalag dahil ang tatanggapin mong sweldo ay batay sa itinakda ni boss, wala kang dahilan para singilin siya, sumang-ayon ka doon, e. Dahil sa simula may pagkakataon kang magtanong na magsisilbing dahilan mo para tanggapin o tanggihan ang papasukin mong kaayusan.

Pero wala akong sinasabing wala kayong karapatang magreklamo. ang sinasabi ko, Wala kayong dahilan para singilin ang may-ari kung hindi sapat ang ibinabayad sa inyo dahil sumang-ayon kayo sa simula. Ang pagrereklamo naman ay bukas iyan para sa lahat na umaasa para mabago ang sitwasyon. Kaya kung walang magrereklamo, walang maitatama sa sitwasyon. Mananatili ang kaayusang umiiral.

Ito ang kalagayan nang kalakhan sa mg Pinoy ngayon. Kahit ang mga nasa ibang bansa, iisa ang deskripsyon, nangangamuhan tayo.

Pero kung sa tingin ninyo, sapat na ang pagkakaroon ng trabaho o job sa ingles, mag-isip muna tayo ng makailang ulit. Bakit?

Simple lang kasi ang deskripsyon ni Robert Kiyosaki sa JOB: J-ust O-ver B-roke!

'Sakto 'di ba? ang pagkakaiba lang natin sa mga tambay o walang trabaho ay may regular tayong tinatanggap buwan-buwan o every 15 days o anumang kaayusan sa pasahod nating mga may trabaho.

Kaya, kapag nawalan tayo ng trabaho, isa lang din ang tawag sa atin: TAMBAY. BROKE! Nganga! Kahit pa sabihin na may malaki tayong naitabi sa bangko habang nagtatrabaho tayo, eventually mauubos din iyan dahil sa mga gastusin.

Kaya, hindi sapat ang pagkakaroon ng trabaho dahil wala kang kontrol dito. Anong solusyon?

Maghanap ng isa pang trabaho? Errrr.... pinatay mo na ang sarili mo, tinanggalan mo pa ng oras ang pamilya mo sa iyo.

Magnegosyo! Ito ang solusyon para magkaroon tayo ng sense of security sa kinikita natin. Ang mga ninuno nga natin nag-engae sa barter trade tayo pa kayang mga modernong Pinoy ang matakot o hindi magnegosyo?

Ngayon higit sa lahat ang panahon para balikan o i-trace ang pinagsimulan ng lahing Pinoy! Nalilimutan na kasi natin at nade-degrade natin ang lahin natin consciously and/or unconsciously.

Kaya simulan nang baguhin ang mindset...! Inaanyayahan ko rin kayo na gumawa ng mga pansariling research kaugnay sa bagay na ito. Maraming materials at successful stories tungkol sa karanasan ng pagnenegosyo ng mga Pinoy. At ang unang requirement: Have an Open Mind! kasi kung sarado ang isip: walang paraan para makaunawa kaya WASTE OF TIME lang.

take control of your F (2)

In my first article, I told you that your current living standard is dictated by the money that you earn every month from your job or other sources – your INCOME. So, if you want to change your current living standard, you have to apply practical solutions to boost your income. In other words, how you control your finances is your gauge on how well you can live at present.

Now, let’s talk about your other F – your FUTURE.

If you’re not looking ahead on how you will live your life in the future, think again (and think about it very carefully).

One day, going to work, I rode jeepney and seated at the passenger seat beside the driver. The driver, I quickly noticed that he was way past granted dual citizenship status. If you’re thinking he’s a foreigner, no, that’s not what I mean. The driver is already a SENIOR CITIZEN. My wild guess would be that he is at his 60’s. My instant reaction was: When I grow old, do I still have to work this hard to earn for a living?

The answer just hit me like a speeding bullet train. BLAM! It hit me so hard that right there and then, I decided that I have to ACT NOW to avoid that vision of working way past my retirement age.

Don’t get me wrong. I don’t ridicule the mamang driver. In fact, I admire him that even in that age; he still struggles to make a living for his family. But, it is just unacceptable. Why?

 We are working today because we have to earn and make a living, right? We have to earn so that we can buy our needs and our wants. But, sometimes we become shortsighted. We are only living TODAY and not building for TOMORROW, which is as important as today.

I earlier said that the mamang driver still working hard today is acceptable because he’s been working all his life but not enjoying the fruits of his labor in full.

If you’re working today and also spend everything today, I can tell you right now that you will still be working or looking for a job when you reach the age when you should be enjoying your retirement.

And we can see it each day. We know people who are dear to us or even just our kapitbahay or an acquaintance or just like that mamang driver that I told you who failed to prepare for their retirement. The picture is the same – THEY KEEP ON WORKING.

So, how can you avoid and prepare for your retirement? Build your ASSET! And START it NOW!

You may ask, HOW?

I told you in my past articles that you have expand your income now. When you finally made it, you have to invest that income into various investment vehicles available that suits you. Then again, be forewarned that when you invest, money is not that matters but you’re knowledge on what you are doing. Investing does not guarantee you riches beyond imagination and in fact, you may also lose some or all of your money if bad decisions (and mostly are uneducated decisions) are made.

So you MUST acquire knowledge and skills to minimize the risk which a certain investment tool poses.

Your BEST ASSET is what YOU KNOW and NOT YOUR MONEY. If you know how to increase your income potential and earning ability you can build your wealth from zero to millions in time.

That’s why successful people are not afraid of losing all of their money and assets because they build it again from scratch.

So ACT NOW! And be wary of your FUTURE!

In summary, if your INCOME DICTATES your LIFE TODAY, your ASSET shall DECIDE your FUTURE.

take control of your F (1)

By now you should have had a little understanding or even become amazed when you saw your own finances in writing; that is if you took your assignment seriously.  But if you aren’t going to do your assignment which I advise you to do the opposite, well, it won’t hurt me because it’s your finances anyway.

But, I tell you, if you are a person whose earning income is not enough for a month’s expenses; if you are mired in debt and rising expenses; if you are the previous me who felt insecure of his family’s future because of his financial predicament… Well, my friend, YOU REALLY SHOULD DO THIS ACTIVITY.

Again, if you don’t do this exercise and don’t mind taking a look at your finances right now and CHANGE your MINDSET, it will certainly hurt you in the near future.

The exercise is no more less of budgeting your finances. Wait! I know what’s running through that mind of yours. Perhaps what your mind is saying: ‘if it’s just like budgeting, I’m already doing it regularly whenever I receive my paycheck….” Here’s another one: “I have been doing it but my debt still keep piling up every month, so why bother?”

Hmmmm…. Let me ask you, How do you make your budget? Maybe it’s like this: you look at your money and lists all the expenses that you have to pay and after that, you keep in your pocket/wallet/ATM of what’s left. I know because I used to do that before. That’s why no matter how I budget my money, I always fall short and I have to use my credit card to cover other expenses. Then, something happened and started to write down my monthly budget in a piece of paper to manage whatever I have.

After reading books, and did this prepaid retailing, something struck me. I finally made my expenses into SAVINGS in business people terms, PROFIT!

Yes, profit! Amazing isn’t it? What we are doing, prepaid retailing, because we have our full time job, is already our profit! Isn’t that great? Even you’re doing that PART-TIME, no matter how much you gain is already your PROFIT.

Ha! You’ve just experienced first-hand how the rich turn their expenses into profits!

You see, the rich always look for ways to minimize their expenses, including taxes, and gain more profit. That explains why your boss doesn’t give you a pay raise because they only consider you as expenses!

Another thing that rich people does, is that, they don’t mix their money for business with their money meant for their household! They strictly use their money in business for business and the same goes for their household budget. That’s why the business of the rich continues to grow because they put their profit back into their business.

So, now, are you still going to say that the exercise is nonsense? And, we’re just only talking about the two columns (income and expenses) which tell your living standard today. The Asset and Liabilities, on the other hand, shall determine how you will live tomorrow. And we’ll discuss it later.

Now, grab that pen and fill that paper up. Unless we put into writing our budget, look at it, analyze it, and read it aloud so that we can hear it for our self, our budget will remain to be a mental note which we tend to easily forget. Doing the exercise makes us realize what we have and increase our self-discipline not to spend more in the budget.

I am not telling you to live a miserable life. I am only telling you to strengthen your conviction in implementing your planned budget. With this, you’ve taken control of your F – FINANCES.

budgeting 101 (2)

I’d like to share these budgeting tips that I do when I receive my allowance. I hope this article can help you in managing your hard earned income from your job.

PAY YOURSELF FIRST. I think you are like the previous me, or may be not (I may be too assuming if you are not like me before…). Before, when I receive my allowance, I would subtract all of my expenses first and after that was savings. HOWEVER, it is wrong. IT IS JUST WRONG. Why? Because YOU WORKED HARD for it but you will PAY YOURSELF LAST?! Come on, where’s the logic behind? It’s just not right. So next time you receive your salary, be KINDER to YOURSELF.

INVEST YOUR SAVINGS. Whatever you put aside for yourself is your savings. Now, majority of us will put that savings in the most safest and conservative place – in the bank! Having a savings account is not bad – not bad at all. Having some amount of money that you could pull something out is better than nothing during times of financial trouble. But, did you ever consider that that money in your account will lose its value in time? Yes? No? YES!

Let’s say you’ve managed to save a hundred thousand or even a million pesos it will never be the same after some period. Why? Have you heard of the term INFLATION? Inflation is the increase of prices of commodities and services that eventually decrease your money’s buying power. Now that you know this, think where you can invest your hard earned money for it to grow. Invest it in a vehicle which suits you. It may be in stocks, funds, or even find your part-time business. But before you invest, you have to study and learn everything you can before you make that choice.

PAY YOUR DEBTS. Nowadays, it is not strange that people are mired in debts due to increasing living standards but shrinking economy. But, a debt is debt that we have to pay. But don’t be too hasty in trying to pay all of them at once or else… Instead, program your payments. Try to negotiate with your loan and pay it regularly. Try to pay the one which has the highest interest first and pay everything else the minimum. Then, after you’ve paid that debt in full, add that to your next payment on another loan. This way, you’ll wipe out your debt. But, you have to be painstakingly patient and disciplined if you want to be debt-free in no time. Prioritize your loan payments, thru this you can sleep with less worries at night.

EXPAND YOUR INCOME. I don’t recommend that you find another part-time job. If you do that, you’ll just dig your grave faster than ever. Plus, you’ll be taking away more of your precious time to spend with your family, friends, and even for yourself. People need to rest as machines and gadgets also take a time out. Just what I said (written) why don’t you find a part-time business? Start one until you can now while we are still young. You should seriously start owning one today while you can still infuse capital in it little by little thru your salary. Run that business without quitting your daytime job. Remember, what you earn in that business is already your profit which will make up your fortune in the future.

BUDGETING 101

Gusto kong i-share sa inyo ang mga artikulo na naisulat ko noong nakaraang taon. Nai-share ko ito sa maliit na grupo pero ngayon ay ibinubukas ko sa lahat. Pasensiya na lamang at nakasulat sa english, paki tiyaga na lang. Apat (4) na magkakasunod na artikulo ito na sana ay makatulong sa inyo.

How do we make our budget? Or more correctly, what kind of budget are we making every month?

You might be asking: what? Is there any other kind of budgeting other than what we do every month? Am I kidding? No. I’m dead serious.

The usual budget that we do every moth usually leaves us in indebt or need to ask a loan from someone or somewhere. This is called DEFICIT BUDGETING.

It describes that we move heaven and earth to minimize our expenses and try to leave below what we have every month because our INCOME is SMALL that it is just NOT QUITE ENOUGH.

And this is what we do and even governments do.

s goes up and always hear time and again that we have huge budget deficits. The reason why budget cuts on social services such as health, education, and housing - are increasing due to the prioritization debt payments which is very unacceptable.

That’s why the government debt alway 

And it mirrors our practice in budgeting. We cut on expenses such as buying new clothes or eating out with the family. The result is detrimental to each member of the family which could result in frustration if not despair of our current living standard. The only saving grace of our race, we Filipinos do not sulk in depression just like other countries. And they are amazed that we can manage to smile even in the direst of situation.

So, let’s go back to budgeting.

As I said, the other kind of budgeting – as Robert Kiyosaki calls it – is SURPLUS BUDGETING.

In SURPLUS BUDGETING, we are not just programming our expenses but we are also PLANNING on how we can EXPAND our INCOME. Say it again, EXPANDING INCOME not just programming to spend.

And, again, I do sincerely congratulate you that what we have done which is the exercise that we did, is our first step in learning on how to do surplus budgeting. It’s still not that much but if we still want to grow it bigger, we should go on with the other phase of the business (not just prepaid retailing) which is NETWORK MARKETING.

We’ll provide detailed discussion on NETWORK MARKETING in the weeks to come plus training on how to be a successful network marketer for you to GAIN what for us now an UNIMAGINABLE INCOME. Thus, would surely PREVENT the SQUEEZE or STRESS that we suffer every now and then from MANAGING our MEAGER INCOME.

ACHIEVING SUCH WILL TAKE TIME BUT CAN BE REALIZED EARLIER AS WE TAKE ACTION NOW.

And remember just as the popular ad says: Plan, You Only Live Once (PYOLO)!

PERA (2)

Pera pa rin ang paksa natin ngayon. Hindi naman dahil sa mga mukhang pera tayo, pero malaki kasi ang epekto nito sa buhay sa kabuuan. Kahit na dapat tayong mamuhay ng simple, may mga bagay na idinudulot ang pagkakaroon nito na nagbibigay sa atin ng isang antas ng saya at seguridad.

Ready na ba kayo? Hindi pa? Errr... isang buwan nga ako nawala.... Ready or not... Heto na...!

Marami sa atin, gaya ko ay mga manggagawa o empleyado. Kahit ba bise presidente ka ng isang kumpanya at hindi mo naman ito pag-aari, empleyado ka pa rin. Sinasahuran o sinuswelduhan para gawin ang isang gawaing mahalaga sa pinapasukang negosyo.

Pero sa tantiya ko naman, alam na natin kung paano ibadyet ang kung magkano man ang natatanggap natin sa araw ng payday. Tama ba? Ngunit, tama ba ang pamamaraan ng pagbabadyet na ginagawa natin? Mahalagang punto ito, maliit man o malaki ang sahod natin, DAPAT, uulitin ko: D-A-P-A-T TAMA ang paraan ng pagbabadyet natin sa pera natin. Bakit?

Una sa lahat, ang perang naitabi at naipundar natin sa buong panahon na tayo ay nagtatrabaho ang magsasabi kung ano ang magiging buhay natin sa panahon na wala nang tumatanggap sa atin para magtrabaho. Sa madaling salita kapag retirado na tayo.

Ikalawa, kung tama ang pagbabadyet ng pera, magkakaroon tayo ng batayan kung kulang o sobra (mas madalas kulang) ang kinikita natin. Kapag ganito, mas madalas sa hindi gumagawa tayo ng paraan kung paano natin madaragdagan ang perang hawak natin.

Ikatlo, kung episyente nating nababadyet ang perang hawak natin, magagawa natin ang mga bagay na gusto natin dahil naipaplano natin ito.

Ikaapat, nagkakaroon tayo ng proteksyon sa mga hindi inaasahang paggasta o emergency kung napapamahalaan nang tumpak ang perang hawak natin.

At panghuli, sa tamang paraan ng pagbabadyet, kaya nating itakda kung kailan natin gustong magretiro sa pagtatrabaho.

Ang limang bagay na ito ang magiging paksa natin sa buong buwan ng Hunyo. Binata/dalaga ka man na nagtatrabaho para lamang sa sarili; breadwinner ng pamilya; o may sarili nang pamilya, importante na hindi lamang tayong humawak ng pera kundi episyente rin dapat natin itong napamamahalaan. Dahil, una sa lahat, pinaghirapan natin ang perang ito kaya bawat sentimong nasasayang ay pambabalewala sa pagod at sakripisyo natin para kitain ito.

Kaya, isa itong paanyaya sa lahat ng mga interesadong matuto at guminhawa ang buhay. Sama-sama nating pag-aralan ang mga batas kung paano lumago ang pera natin na siyang ginagamit ng mga mayayamang tao para lalo pa silang yumaman. Walang pilitan ito.  Kaya, ngayon pa lang, salamat sa pag-antabay at pagsubaybay.

PERA

Kung sa tingin mo na ang puno’t dulo ng problema ay pera, sa tingin ko kailangan mong basahin ito.

Noong una, may ganyan din akong paniniwala. Pero, may parte rin naman sa akin na gustong guminhawa ang buhay. Pero, (may kontra uli) may isang bahagi rin sa akin na parang hindi tama na marami kang pera habang ang dami-daming naghihirap.

Ang gulo ‘di ba? Nakakaasar na nakakabaliw. Gusto mong yumaman pero… Laging may pero. Hindi ba pwedeng period na agad at wala nang pasubali?

Pinagdaanan ko iyan kaya alam ko. Buti na lang may mga napakinggan at nabasa ako para unti-unting palisin ang mga alinlangan ko. At isa riyan si Bro. Bo Sanchez, ang lumikha at personalidad sa likod ng Truly Rich Club.

Kay Bro. Bo ko natutunan na ang pagiging masama at mabuti ng pera ay depende sa layunin ng gumagamit nito. Parang baril, pwede itong gamitin para kumitil o ipagtanggol ang isang buhay.

Sa madaling salita, ang pera tulad ng ibang bagay ay nagiging masama at mabuti batay sa pagpapahalaga ng partikular na taong may hawak nito. Hindi ito ang ugat ng problema. Nasa tao ang problema dahil tayo ang may kakayahan at katalinuhan para magpasya. Kasangkapan lang ang pera at anupamang bagay kung magdaragdag ito ng halaga o magdudulot ng pinsala sa sarili o sa ibang tao.

Kaya hindi problema ang pera hindi ba? Tayo ang gumagawa ng sarili nating problema. 

Dahil sa pagbabago ng mentalidad na ito, nagbukas ito ng mga panibagong ideya at pag-aralan objectively ang karanasan ng mga taong patuloy ang pagtatagumpay laban sa kahirapan at pagtulong sa mga taong determinadong umahon mula rito.

Mas naging bukas din ako sa pag-unawa sa mga behikulo na pwedeng gamitin para higit pang lumago ang ating pinaghirapang pera.

Hindi na rin ako nagdadalawang-isip na bumili ng mga bagay tulad ng libro na makatutulong para higit pang pataasin ang kaalaman ko hinggil sa mga batas na nagtatakda sa paggalaw ng pera. Dahil aminin man natin o hindi, ang mga bagay na natutunan natin sa loob ng paaralan ay hindi naging sapat nang salubungin tayo ng reyalidad ng buhay. At ang mahalagang parte: B-O-B-O tayo sa pera. Hindi ito itinuro sa atin. Ang pangaral sa atin ay ganito: mag-aral nang mabuti para makahanap ng magandang trabaho sa isang magandang kumpanya na magbibigay sa atin ng malaking sweldo.

Babahagya lang nabanggit na mas malaki ang kikitain sa negosyo at mas mainam kitain ang tubo.

Masyadong konserbatibo ang pananaw natin sa pera. Ang turo sa atin, mag-ipon sa bangkko man o alkansiya dahil kung may isinuksok may madudukot. Tama naman kaso kung naunawaan natin agad ang terminong invest at ginawa itong regular nung mga bata pa tayo, siguro ang bawat Pilipinong nabuhay 30 years ago ay isang milyunaryong retirado sa susunod na 30 taon.

Gets na ba natin? Unfair ‘di ba? Isa ito sa mga dahilan kung bakit ang mga mayaman ay nananatiling mayaman habang tayo ay nananatiling mahirap.

Panahon na siguro na baguhin natin iyon. At mainam na masimulan natin iyon ngayon sa mga sarili natin at ituro nang maaga ito sa mga anak natin o nakababatang henerasyon sa atin.

Kailangan ngayon na! Kung hindi, baka lalo pa tayong mawalan ng pera sa paglipas ng bawat sandali.

INTRO

Marami sa atin ang nagsasawa na sa kahirapan. Sino ba ang hindi nagnanais na makalabas sa animo kulungang ito? Wala, hindi ba? Pero kung ang iniisip natin na ang pagkakaroon ng pera – limpak-limpak na pera, ang mag-aahon sa atin sa kahirapan, mukhang may mali sa values natin kung ito ang nakikita nating solusyon.

Tama naman sa isang banda na mainam na may maraming pera kaysa wala o kulang. Aminin man natin o hindi, may mga bagay na nasosolusyunan kung meron ka nito.

Pero para sa akin, isa kasi itong ang pinakamadaling dahilan, scapegoat, alibi, o anumang katawagan sa ganitong pangangatwiran dinaranas na kahirapan natin sa bawat araw.

Bago ninyo ako awayin, lilinawin ko lang na hindi ko sinasabing tamad tayo kaya tayo mahirap. Hindi ako papayag na tawaging tamad ang lahat ng taong tapat at ipinupuhunan ang dugo at pawis para maitaguyod ang pamilya.

Ang sinasabi ko lang ay ito: kadalasan natin – take note: NATIN, naiuusal sa sarili kapag dumarating ang isang sitwasyon na may nais bilhin o sinuman sa mga mahal natin sa buhay lalo pa’t anak natin ang nagsasabing, “Tatay, ibili mo ako niyon,” at hindi natin magawa dahil kakapusin ang budget natin, ito ang naiuusal natin sa sarili natin matapos natin silang mapaliwanagan at sabihing: “Next time na lang anak.” And we wonder, kalian kaya magaganap ang next time na iyon.

Hanggang sa malilimutan natin at muling mauulit ang eksena. Alam ko iyan kasi naranasan ko iyan. Una, noong bata pa ako at ngayong may anak na ako.

Nakakalungkot ito para sa akin sa tuwing bumabalik o nauulit ang mga tagpong iyan. At tiyak ako na gayon din kayo. Kaya nga ito ang nagtutulak sa atin na isipin na kapag tinanong kung anong problema ang unang-una nating isasagot: PERA!

Pero sabi sa amin ng namayapa naming executive director na isang pari: ‘Huwag ninyong problemahin ang pera, ang pera ay solusyon. God will provide.’

Ang ibig sabihin ni padre, ang problemahin natin ay ang mga ideya o pamamaraan para pasulputin ang pera.

Sabi nga ni Robert Kiyosaki:"Money is just an idea." Maraming taong nagkamal ng yaman beyond their imagination dahil may naisip silang ideya at naisalin nila ito sa riyalidad na nagbigay sa kanila ng oportunidad na magtamasa ng yaman na higit pa sa kanilang inaasahan.

Itinuturo sa atin ng mga karanasan ng mga taong matagumpay na tinalo ang kahirapan na hindi nila ginawang problema ang pera sa halip ang pinagtuunan nila ng lakas at panahon ay kung paano gagawing materyal ang naisip nilang ideya, pangarap, o panaginip!

Bukod diyan, ayon sa mga mentor ng financial literacy, maraming mahirap dahil limitado ang kaalaman natin sa mga batas kung paano palalaguin ang pinaghirapan nating panustos. 

Kaya ang unang hakbang kung gusto nating talunin ang kahirapan ay baguhin ang values at pagtingin natin sa pera. Huwag nating asamin na magkaroon nito sa kagyat tulad ng pagtama sa lotto o sugal dahil anumang bagay na hindi pinaghirapan ay napakadaling abusuhin.

Sa susunod, ibabahagi ko sa inyo kung paano ko hinuhubog ang sarili na baguhin ang values at pagtingin sa usapin ng pera.